ایران با تشکیل دولت صفویه در سده دهم هجری، پس از سده‌ها سرگردانی و آشفتگی در دوران اسلامی، تنها به یک وحدت سیاسی با تکیه بر مرزهای تاریخی دست نیافت، بلکه با رسمیت یافتن مذهب تشیع حرکت تازه‌ای را در عرصه تحولات فرهنگی و تمدنی آغاز کرد، که با نشیب و فراز، نزدیک به دو و نیم قرن ادامه یافت و بدین طریق اساس هویت ملی‌- ‌ایرانی را در عصر جدید شکل بخشید. نویسنده در این کتاب با نگاهی بنیادی و فرادرسی کوشش نموده است تا بر پایه رویداهای سیاسی و میراث تاریخی همان دوره مهم‌ترین مسائل فرهنگی آن روزگار را به مانند نظام تعلیم و تربیت، علوم دینی و غیر دینی، ادبیات، تاریخ‌نگاری، هنر، معماری و آداب و رسوم فرهنگی بررسی کند، و از این رهگذر نشان داده است که جنبش فرهنگی شکل‌گرفته سرشار از تولید احساس‌ها، ارزش‌ها، هنجارها، واقعیت‌ها و اندیشه‌هایی بود که به تمامی تجربه‌های آن دوران معنا داد و به اصول و ارزش‌هایی ماندگار در تاریخ ایران تبدیل گشت.