جایگاه نظریه در بررسی تاریخ مناقشه‌انگیز است. برخی از مورخان بر این باورند که کاربست اندیشه‌ها و مفاهیمی که از رشته‌های مرتبط با علوم انسانی و اجتماعی اخذ شده است موجب تحریف گزارش‌های تاریخی می‌شود. دیگر مورخان برآن‌اند که هیچ مورخی بی‌نیاز از نظریه نیست، اما بسیاری از مورخان از پیشفرض‌هایی که مبنای گزارش‌هایشان است ناآگاه‌اند، امری که خود مشکل‌آفرین است. کتاب حاضر راهنمایی برای دانشجویان در باب نحوه کاربست نظریه‌ها، مدل‌ها و مفاهیم در تاریخ باستان است و بر آن است تا نشان دهد که چگونه می‌توان نظریه‌ها را در راستای تبیین شواهد و نیز ارزیابی گزارش‌های تاریخی به کار برد. این کتاب به بررسی اندیشه‌ها و نظریه‌های کلیدی در خصوص موضوعات مرتبط با تاریخ باستان از جمله جامعه، اقتصاد، فرهنگ و ذهنیت می‌پردازد. نویسنده کتاب، نویل مورلی، استاد مطالعات کلاسیک و تاریخ باستان در دانشگاه اکسیتر انگلستان است. مورلی کتابها و مقالات متعددی در زمینه‌های تاریخنگاری، اقتصاد و جامعه در روزگار باستان کلاسیک (یونان و روم باستان) نگاشته است.