معارف و علوم کتاب گران‌سنگ قرآن، از نظر ظهور و خفای دلالت آیات و آسانی و دشواری فهم آنها از الفاظ و عبارات، سطح‌ها و مرتبه‌های گوناگونی دارد؛ فهم مرتبه‌ای از آن برای عموم آسان است و فهم کامل معارف، علوم و احکام آن، ویژه پیامبر اکرم (ص) و اوصیای گرانقدر ایشان است. مرتبه‌ای از معانی و معارف آن نیز برای بشر قابل فهم و دستیابی است، ولی مستلزم تدبّر و تفسیر و تلاش علمی است. پوشیده نیست که برای فهم این بخش از معارف قرآن کریم، علوم و آگاهی‌هایی نیاز است که بدون آنها نمی‌توان به فهم صحیح این مرتبه از معارف قرآن دست یافت. از جمله دانش‌هایی که بی‌تردید در فهم صحیح این بخش از معارف قرآن کریم می‌تواند مؤثر باشد، آشنایی با قوت‌ها و ضعف‌های مکاتب تفسیری و نظریه‌هایی است که تاکنون درباره چگونگی تفسیر قرآن پدید آمده است؛ همچنین شناخت ویژگی‌های کتاب‌های تفسیری متناسب با آن مکاتب که با روش‌های مختلف به تفسیر آیات پرداخته‌اند نیز در بهره‌گیری صحیح از آن کتاب‌ها و درس‌آموزی از تجربه‌ها و خطاهای مفسران پیشین بسیار سودمند است. برای تأمین این آگاهی مفید و ضروری، مجموعه سه جلدی کتاب مکاتب تفسیری تألیف شد و به صورت متن آموزشی در اختیار جامعه علمی و علاقه‌مندان قرار گرفته است.