در این کتاب تعدادی از مهم‌ترین جنبشهای اجتماعی و سیاسی جهام اسلام در قرون اخیر و دوره معاصر مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. محدوه مکانی و جغرافیایی بحث، بخش مهمی از جهان سوم (جهان اسلام) را در بر می‌گیرد که از نظر تاریخی و فرهنگی، در ساختار اجتماعی و سیاسی، دارای وجوه مشترکی هستند. هدف کتاب، نقد و بررسی علمی تجربه‌های فکری ـ سیاسی مسلمانان هواخواه تغییر وضع موجود و تبیین و تعلیل نهضتهای اسلامی در چهارچوب بحث تغییرات اجتماعی و دگرگونیهای سیاسی است. این بررسی، عوامل پیشرفت یا توقف و شکست، نقاط ضعف و قوت و آثار و نتایج آنها را مشخص می‌کند و فرایند و روند کلی و تکاملی این حرکتها را در یک مجموعه فکری ـ فرهنگی اسلامی و در سطح جهان اسلام به عنوان « امت» مورد نقد و ارزیابی قرار می‌دهد تا بدین وسیله مسلمانان و به ویژه طلاّب اهل علم و تحقیق دانشگاه و حوزه، وضعیت حسّاس و تعیین‌کننده پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران را که خود متکامل‌ترین حلقه سلسله جنبشهای اسلامی است بدرستی درک کند.کتاب در دو بخش و هشت فصل تنظیم شده است. بخش پایانی کتاب شامل نتیجه و منابع فارسی و لاتین است.