برگزاری نشست علمی بین‌المللی «شاخص‌های کتاب آموزشی در فلسفه اسلامی»
به گزارش روابط عمومی «سمت»، سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی با همکاری انستیتو فلسفه آکادمی علوم در روسیه و بنیاد مطالعات اسلامی ابن‌سینا، نشست علمی بین‌المللی «شاخص‌های کتاب آموزشی در فلسفه اسلامی» را برگزار کرد. در ابتدای این نشست دکتر مهدوی‌زادگان رئیس سازمان «سمت»، برگزاری این رویداد علمی را از نتایج سفر اردیبهشت ماه هیئت «سمت» به کشور روسیه و تلاش و برنامه‌ریزی حوزه بین‌الملل این سازمان در راستای گسترش فعالیت‌های بین‌المللی «سمت» دانست و در ادامه گفت: «همواره ثبت و ضبط نظریه‌های جدید از اهمیت بالایی برخوردار است و این مهم توسط کتاب درسی رخ می‌دهد. کتاب درسی با ثبت و ضبط دستاوردهای علمی بشر، در انتقال آنها به نسل‌های بعدی نقش تاثیرگذاری دارد. دقیقاً به همین دلیل می‌بایست شاخصه‌های کتاب درسی شناسایی، مدون و منتشر شود تا محققان بتوانند براساس آن به تدوین و تبویب آثار علمی خود بپردازند.»
دکتر مهدوی‌زادگان در پایان سخنان خود، تدارک و برگزاری چنین نشستی را از وظایف مهم سازمان «سمت» دانست و ابراز امیدواری کرد با هم‌افزایی اساتید و صاحب‌نظران ایرانی و روسی آثار درخور توجهی به زیور طبع آراسته شود.
دکتر حمید هادوی رئیس بنیاد مطالعات اسلامی روسیه ابن سینا، ضمن تشکر از اهتمام سازمان مطالعه و تدوین نسبت به تهیه و تألیف آثار درسی دانشگاهی، گفت: «وقتی در روسیه از فلسفه اسلامی سخن به میان می‌آید معنای گسترده‌ای مدنظر است و دربرگیرنده کلام و فلسفه و عرفان است.» دکتر هادوی در ادامه افزود: « اهتمام بنیاد مطالعات اسلامی روسیه بر فلسفه اسلامی است و در تلاش است تا با تألیف و ترجمه آثار مکتوب و برگزاری دوره‌های آنلاین و آفلاین و نیز برگزاری کنفرانس‌ها و همایش‌های علمی، فضای را برای ایجاد تعاملات علمی پژوهشگران، اساتید و محققان دو کشور روسیه و ایران مهیا نماید.»
دکتر حسین کلباسی اشتری، مدیر گروه تخصصی فلسفه، تلاش‌ها و پژوهش‌های علمی فلسفی انجام شده در دو کشور روسیه و ایران را خوب ارزیابی کرد و افزود: «سازمان «سمت» با تألیف و ترجمه بیش از دوهزاروششصد عنوان کتاب که بیش از صد عنوان آن در زمینه فلسفه است گام خوبی در جهت تأمین و تهیه منابع درسی دانشگاه برداشته است.» به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در کشور روسیه حضور شخصیتی مانند پروفسور اسمیرنوف نقش شایانی در معرفی فلسفه اسلامی به پژوهشگران و محققان روسیه داشته است؛ ضمن آنکه فعالیت‌های دکتر حمید هادوی در بنیاد مطالعات اسلامی روسیه ابن سینا نیز بسیار مؤثر بوده است.
دکتر آندره لوکاشف، از سوی گروه جهان اسلام انستیتو فلسفه آکادمی علوم در روسیه، ضمن معرفی فعالیت‌های انجام شده از سوی انستیتو به معرفی حاضران طرف روس پرداخت و آثار و منابع چاپ شده از سوی آکادمی را به صورت مختصر معرفی و ابراز امیدواری کرد این نشست، شروع خوبی بر فعالیت‌های علمی – پژوهشی دو طرف باشد.
خانم دکتر یوله فدروا، معاون پروفسور اسمیرنوف معاون رئیس انستیتو فلسفه آکادمی علوم در روسیه، ضمن تبریک آغاز چهل‌وپنجمین سالگرد انقلاب اسلامی ایران، به معرفی اعضا و فعالیت‌های انجام شده در انستیتو پرداخت. دکتر فدروا که خود از عطارپژوهان کشور روسیه است، مترجم منطق الطیر به زبان روسی است. دیگر همکاران ایشان که معرفی شدند عبارت بودند از:
ایلشات نصیروف، مؤلف «مبانی عرفان اسلامی» و «مکتب ابن خلدون در امپراتوری عثمانی». کتاب اخیر دو سال قبل به عنوان بهترین کتاب انستیتو فلسفه آکادمی علوم انتخاب شد؛
کنستانتین بورمیستروف، متخصص فلسفه یهودی؛
تاتیانا کارنیوا، متخصص در زمینه ناصرخسرو و مترجم رساله گشایش و رهایش؛
فارِس نوفل مولف چندین کتاب در زمینه کلام معتزله و زیدیه؛
آندره لوکاشف متخصص عرفان اسلامی و صاحب دو کتاب در معرفی اندیشه‌ها و آراء محمود شبستری و مترجم اثر سنایی غزنوی و عبدالرحمن جامی. کتاب درسی تاریخ فلسفه عربی-اسلامی از دیگر آثار وی به شمار می‌رود.
در ادامه دکتر آندره لوکاشف افزود: «در روسیه فلسفه اسلامی بر اساس چند کتاب درسی تدریس می‌شود؛ کتاب دکتر نورکرابایوف و میثم الجنابی به اسم تاریخ فلسفه عربی-اسلامی کلاسیک؛ کتاب خانم استیوانیانس، تاریخ فلسفه شرقی و کتاب خانم یفره ماوا با عنوان اسلام، فلسفه، دین و فرهنگ هم معروف است.»
وی ادامه داد: «کتاب دکتر فرولوا با عنوان تاریخ فلسفه عربی-اسلامی قرون وسطی، مبنایی برای تألیف کتاب تاریخ فلسفه عربی-اسلامی شد؛ در این کتاب، علاوه بر مباحث فلسفی، از مباحث کلام اسلامی، عرفان و تصوف، اسماعیلیه، فلسفه دوره صفویه و فلسفه ابن خلدون است. ضمن آنکه کتاب در دو بخش تنظیم شده است؛ در بخش نخست مباحث در قالب درسی، برای مخاطب تالیف و در بخش دوم گزیده‌ای از متون مرتبط با بخش اول، ترجمه و گنجانده شده است.» دکتر آندره لوکاشف در تبیین تفاوت کتاب تاریخ فلسفه عربی-اسلامی به آثار پیش از آن گفت: «در این اثر، فلسفه و تفکر ایرانی خوب و وسیع معرفی شده و بخشی نیز به فلسفه میرداماد و ملاصدرا اختصاص داده شده است. مؤلف این بخش دکتر ینیش ایشاز بودند. ضمن آنکه در این کتاب تلاش شده است تا تفکر و فلسفه اسلامی چنان معرفی شود که مخاطب آن را به عنوان یک پدیده منحصر به خود و بدون وابستگی به فلسفه هند و یونانی فهم کند.»
آندره لوکاشف در پایان سخنانش گفت: «بر آن هستیم تا با مشارکت ظرفیت علمی – پژوهشی سازمان سمت، به تکمیل این اثر بپردازیم.» وی همچنین اعلام آمادگی کرد از مقالات پژوهشی اعضای هیئت علمی «سمت» در نشریه اشراق استفاده شود.
دکتر ملیحه صابری معاون پژوهشی «سمت» و عضو گروه پژوهشی فلسفه گفت: «سازمان مطالعه و تدوین که مأموریت اصلی آن تدوین کتاب‌های درسی دانشگاهی در زمینه علوم انسانی است، در تلاش است تا استاندارد شاخص‌های کتاب درسی را در رشته‌های مختلف، تعیین و براساس آن کتاب‌های معیار را به جامعه دانشگاهی عرضه کند.»
به گفته وی: «به طور کلی کتاب‌های درسی دانشگاهی در رشته فلسفه به چهار کلان‌دسته قابل تقسیم است:
۱. متن‌خوانی کامل از یک فیلسوف کلاسیک: به طور مثال کتاب اشارات و یا شواهد و یا نهایه، از ابتدا برای دانشجو تدریس می‌شود.
۲. متن‌خوانی به صورت گزینشی که طی آن متن‌هایی از فیلسوفان بزرگ انتخاب و پیرامون یک یا چند موضوع مباحث فلسفی در طی متن به دانشجو ارائه می‌شود.
۳. ارائه آرا و نظریات فیلسوفان در قالب تاریخ فلسفه به صورت پیوسته، از آغاز شکل‌گیری فلسفه تا زمان معاصر. در این رویکرد دانشجویان با آراء فیلسوفان در گستره تاریخ آشنا می‌شوند. در این نوع کتاب‌ها بررسی نظام‌مند دیدگاه‌های مختلف فیلسوفان و تأثیر و تأثر آنها بر یکدیگر مشخص می‌شود.
۴. دانشجویان با اثر تألیفی مستقلی به عنوان کتاب درسی مواجهند که در آن به بیان روشن و سلیس، با آرا و اندیشه‌های فیلسوف یا فیلسوفان مهم آشنا می‌شوند؛ نظیر آنچه که در کتاب حکمت صدرایی آقای عبودیت آمده است.»
به گفته این عضو هیئت علمی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی هر یک از دسته‌های فوق دربردارنده نقاط ضعف و قوت است و گروه تخصصی فلسفه «سمت» در تلاش است تا کتاب‌های درسی با محوریت روش‌های تفکرنقادانه و بیان سلیس و استوار و جامع به رشته تحریر درآورد تا بتواند نیازهای منابع درسی منطبق با سرفصل مصوب را برطرف نماید.
دکتر حمیدرضا خادمی مدیر امور پژوهشی و ارزشیابی و عضو گروه فلسفه «سمت»، به بعضی مؤلفه‌های آموزشی در فلسفه ابن‌سینا پرداخت و دیدگاه‌های این فیلسوف برجسته مسلمان را همچنان برای جهان معاصر مفید ارزیابی کرد. وی گفت: «در دانش طراحی آموزشی در دوران معاصر، رویکردهای آموزشی به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم (یادگیری اکتشافی) تقسیم می‌شوند. در رویکرد آموزش غیرمستقیم، به اصل فعال‌سازی یا همان یادگیری تعاملی تأکید می‌شود. به تعبیر دیگر براساس اصول یادگیری مدرن، روش آموزشی ابن‌سینا در تعلیم مسائل فلسفی مبتنی بر یادگیری مشارکتی با رویکرد اکتشافی است و شاهد مثال آن گام‌های آموزشی ابن‌سینا تا تعیین موضوع فلسفه است.»
وی در ادامه افزود: «نکته دیگر، شیوه ابن سینا در آشکارسازی اندیشیدن فلسفی است که از آن به کارآموزی شناختی cognitive apprenticeship نیز تعبیر می‌شود. در کارآموزی شناختی تکیه بر داربست‌سازی scaffolding است. داربست در اینجا دقیقاً همان کاری را انجام می‌دهد که در بنای ساختمان انجام می‌دهد؛ چارچوبی فراهم می‌کند که به دانشجویان امکان می‌دهد آرام‌آرام ساختارهای پیچیده‌تر را بفهمند و خود آنها را ایجاد کنند. خادمی در ادامه گفت: «روش فلسفی ابن‌سینا، در مسائل فلسفی براساس تفکر انتقادی است. هدف تفکر انتقادی درک بهتر مسئله است. میان تفکر انتقادی و حل مسئله فرق است. تفکر انتقادی فعالیتی فکورانه است. هدف تفکر انتقادی، اغلب حل مسئله نیست بلکه درک بهتر مسئله است. هدف دیگر تفکر انتقادی سنجیدن و ارزیابی اطلاعات است. به عنوان نمونه به طرح بحث ابن سینا درباره عدم موضوع واقع شدن خداوند (علت فاعلی و مبدأ وجود) برای فلسفه بنگرید. ابن سینا با یک فرضیه قوی مواجه است. فرضیه‌ای که موضوع فلسفه را واجب تعالی می‌داند؛ چراکه واجب تعالی ذاتش عین وجود است و برترین موجود است. ببینید ابن سینا چگونه تفکر انتقادی را به بهترین وجه به کار می‌گیرد تا بگوید وجود خداوند در فلسفه امر مسلمی نیست و باید اثبات شود و تنها علمی که ظرفیت این را دارد که از وجود خداوند بحث کند، فلسفه است.»
وی در پایان گفت بر اساس روش ابن‌سینا، کتاب مطلوب آموزشی در فلسفه باید به گونه‌ای باشد که دانشجو علاوه بر فهم مسائل و مطالب فلسفی، شیوه استدلال و نقد نظریات و دیدگاه‌های رقیب را نیز بیاموزد.
نظر شما :