ستون فقرات پژوهش، آزاداندیشی است

به گزارش روابط عمومی «سمت» به نقل از ایبنا، آیین اختتامیه دهمین جشنواره پژوهش و فناوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، امروز سه‌شنبه (10 دی‌ماه) با حضور منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد ذبیحی رئیس سازمان «سمت»، اشرف بروجردی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمود مرعشی نجفی تولیت کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی و جمعی دیگری از مسئولان فرهنگی، در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار شد.

اسناد کتابخانه ملی، سرمایه‌های ارزشمند بشری و ملی هستند
منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در بخش دیگری از این آیین، اظهار کرد: سال‌های متمادی است که هفته پژوهش را در کشور برگزار می‌کنیم که بیشتر هدف آن اطلاع‌رسانی عمومی است، هم از باب اینکه علاقه‌مندان جویای دستاوردهای تحقیقاتی، محل دستیابی به علاقه‌مندی‌های خود را راحت‌تر بیابند و هم اینکه عموم مردم بدانند در کشوری که سابقه طولانی در کارهای تحقیقاتی و پژوهشی دارد، هنوز هم تحقیقات استمرار داشته و به‌ویژه در دهه‌های اخیر بر عمق‌ آن‌ها افزوده شده و دستاوردهای قابل عرضه، ارزشمند و افتخارآفرین هم وجود داشته است.
 
وی ادامه داد: ما در دوره بعد از پیروزی انقلاب، در بازه زمانی 40 ساله، بخش اعظم فعالیت‌های علمی و آموزشی دوره جدیدمان را انجام دادیم. به‌ویژه در بحث علوم جدید در گذشته، تحقیقات یا منقطع بوده و یا به سرانجام نرسیده، اما امروز با تحول علوم زمینه‌های علمی و آموزشی شکل گرفته است. در بخش پژوهش در مقایسه با شاخص‌های بین‌المللی و آنچه که ما امروز انجام می‌دهیم، این نتیجه حاصل شده که در سال 2019 ایرانِ ما در رتبه 16 دنیا قرار گرفته و این مهم در شرایط رقابت تنگاتنگ در توسعه علوم و تحقیقات به‌دست آمده و در این میدان با کشورهای صاحب‌نام دنیا رقابت کرده‌ایم.
 
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: توجهی که امروز به کاربردی‌کردن علوم می‌شود، هم از اولویت‌های مراکز علمی و تحقیقاتی و هم براساس نیازهای جامعه است. هم توجه مراکز علم و پژوهش و هم شرایط امروزه جامعه این نیاز خیلی جدی و قوی را ایجاد کرده است. در 10 سال اخیر این رویکرد با قوت پیگیری شده که در این راستا، بیش از 197 مرکز رشد در دانشگاه‌ها و مراکز علمی برای حمایت از ایده‌های جدید و صاحبان ایده و کمک به کاربردی‌کردن علم و تولید ثروت از دانش تشکیل شده است. همچنین بیش از 42 پارک علم و فناوری در حوزه وزارت علوم شکل گرفته که کارکرد آن‌ها حمایت از صاحبان اندیشه و فناوری‌های نو و شرکت‌های دانش‌بنیان است. بیش از چهار هزار و 700 شرکت دانش‌بنیان در ذیل و یا مستقل از این پارک‌ها در حال فعالیت هستند که همه این مراکز علمی و پژوهشی به سمت کاربردی‌کردن و اثرگذاری حاصل تحقیقاتشان در زندگی مردم گرایش دارند.
 
غلامی تصریح کرد: در راستای عرضه دستاوردهای مراکز علمی و شرکت‌های دانش‌بنیان در سال‌های اخیر کارهای خوبی صورت گرفته و امسال شرایط بهتری نیز رخ داده است که در این راستا برخی از دستگاه‌های مجری در کشور تعداد زیادی از نیازهای علمی خود را عرضه کرده‌اند که موجب شکل‌گیری تفاهم و قرارداد شده است. در شرایط امروز و تنگناها در ارتباط با دسترسی به امکانات و خدمات فنی و علمی، به سرعت و در سطح گسترده صاحبان علم و فناوری و جوانان تحصیل‌کرده‌ ما در حال رفع نیاز هستند که فرصت مغتنمی برای برآورده کردن انتظاری است که به‌حق از مجامع علمی بوده که چقدر از علم ما به سمت فراهم‌کردن آسایش در کشور خودمان کارکرد داشته است.

وی افزود: کتابخانه ملی که می‌شود از آن به‌عنوان حافظه علمی و تاریخی جامعه دانش‌پرور و دانش‌دوست کشور یاد کرد، جایگاه ویژه‌ای در تولید و کاربردی‌کردن علم دارد. مجموعه گرانقدری از اسناد که در این مرکز نگهداری می‌شود، سرمایه‌های ارزشمند بشری و ملی هستند. تاریخ ما انباشته از نام‌های بلندآوازه‌ای است که در سراسر دنیا شناخته‌شده هستند. اگر نگاهی به شرایط زمان و امکانات موجود در گذشته بیاندازیم و آن‌را با سهولت دسترسی به منابع علمی در روزگار کنونی مقایسه کنیم، به اهمیت کار دانشمندان گذشته این سرزمین پی می‌بریم. همه دنیا نسبت به ثروت علمی، قدرشناس هستند. ما هم لازم است در عین حفظ و انتشار این ثروت بزرگ در جامعه، آن‌را برای بهره‌برداری بهتر در دسترس جویندگان علم و دانش قرار دهیم.
 
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در پایان گفت: پژوهش‌هایی که در حوزه شناخت و معرفی اسناد ملی، فرهنگی و علمی صورت می‌گیرد، در واقع نوعی کاویدن در گنجینه‌هاست؛ گنج‌های نهفته‌ای که همگان توان کشف آن را ندارند. لذا تجلیل از تولیدکنندگان این گنج‌ها مهم است. انتشار و در دسترس گذاشتن و تبلیغ این گنجینه‌های ارزشمند هم یک وجه دیگر از خدمات‌رسانی و اَدای دین نسبت به این منابع خواهد بود.

عقلانیت بدون اخلاق، مشکل‌آفرین است
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد ذبیحی رئیس سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) نیز در ابتدای سخنانش با انتقاد از اطلاق انتشارات به سازمان «سمت»، بیان کرد: در این سازمان تاکنون دو هزار و 300 کتاب مبنایی و درسی به جامعه علمی ارائه شده و اولویت اصلی آن مطالعه و پژوهش است. به‌تازگی نیز به‌طور رسمی از سوی وزارت علوم به‌عنوان نهاد پژوهشی شناخته شده است.
 
وی در ادامه گفت: بعد از 40 سال و با توجه به شرایط و حوادث دشواری که در کشور با آن روبه‌رو هستیم، حرف زدن خیلی سخت است. امروز یک چشم مردم به حرف و چشم دیگرشان به عملکرد مسئولان است تا ببینند چه اندازه حرف و عمل مسئولان تطابق دارد.
 
رئیس «سمت» با تأکید بر نقش پژوهش در پیشرفت کشور، افزود: اگر می‌خواهیم شرایط کشور تغییر کند و به توسعه و پیشرفت برسد، قدم اول پژوهش است که ملزوماتی همچون مدیریت مالی، مدیریت علمی، شناخت اولویت‌ها و نیازهای جامعه دارد. ولی آنچه ستون فقرات یک پژوهش را تشکیل می‌دهد، آزاداندیشی است. اجازه دهیم افراد حرف‌هایشان را بزنند و قلم‌ها محدود نباشد. آزادی امری است که در نهاد انسان نهفته شده است. جوهر انسان آزادی است.
 
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد ذبیحی، اظهار کرد: امروز گزاره‌هایی روشن است؛ نجات کشور در پیشرفت و توسعه و پیشرفت و توسعه در گرو دانایی و توانایی است. دانایی و توانایی نیز در گرو پژوهش است. علم وحشی است و قابل کنترل نیست و در قالب‌های دستوری نمی‌گنجد، اما باید سازوکار داشته باشد.
 
وی با تأکید بر مقوله اخلاق در پژوهش نیز گفت: پژوهشگر اول باید اخلاق پژوهشی داشته باشد،‌ چون می‌خواهد یک مجهول را حل کند، نه اینکه با بی‌اخلاقی، مشکلی به مشکلات بیفزاید. عقلانیت بدون اخلاق، مشکل‌آفرین است.

راه علم باز بوده، اما مهم به‌کار گرفتن اندیشه است
اشرف بروجردی در این آیین با گرامیداشت روز تکریم دانش، دانشمندان و اصحاب و طالبان علم، گفت: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در راستای حمایت و ایجاد فرصت برای همه کسانی که طالب علم هستند، همواره بر این تاکید داشته که امروزه دانش می‌تواند نجات‌دهنده بشر باشد و سرزمین ما همیشه مهد دانشمندان بوده و بسیاری از علوم بشری امروز مرهون یافته‌ها، ارائه‌ها و دانسته‌های دانشمندانی است که در این کشور می‌زیستند و راه رسیدن به حقیقت هستی را پیش‌روی ما گذاشته‌اند.

وی ادامه داد: چه در علوم پایه و طب و علوم انسانی همه آنچه بشریت امروز به آن دسترسی می‌یابد، مرهون بسیاری از یافته‌های علمی دانشمندان گذشته است. یادمان باشد که امروز گمشده بشر، دسترسی به حقیقت جهان و حقیقت هستی است و راه‌های رسیدن به آن را در بین دانشمندان‌مان می‌توانیم بیابیم.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به اینکه ارزش و اهمیت علم در جامعه بشری و در راستای نجات بشریت، باید پاس داشته شود، افزود: امیرالمؤمنین (ع) در روایتی خطاب به کمیل‌بن زیاد، اشخاص را به سه گروه تقسیم می‌کنند که می‌توانند تعیین‌کننده جایگاه علم باشند؛ دسته اول، دانشمندان و اندیشمندان و صاحب‌نظرانی هستند که آنقدر در جهان هستی غور کرده که توانسته‌اند به حقیقت نزدیک و آن‌را در اختیار بشریت قرار دهند. گروه دوم، پیروان یادگیری یعنی کسانی هستند که در پی تحصیل علم و دانش بوده تا بتوانند راه دسترسی به نجات بشریت را پیدا کنند. اما دسته سوم، فقط علم را به‌عنوان ابزار استفاده می‌کنند نه راهی برای رسیدن به حقیقت. این افراد هیچگاه ثبات فکری پیدا نخواهند کرد. 
 
بروجردی بیان کرد: در مواردی شاهدیم که علوم به‌عنوان ابزار حتی در اختیار منافع شخصی افراد قرار می‌گیرند. خوشبختانه در این دولت و به همت وزارت علوم توانسته‌ایم این جایگاه علم را که در پی یافتن راه نجات بشریت است،‌ تثبیت کنیم. لازمه نجات بشر با علم این است که خود عالم تکریم شود. بخشی از دسترسی به دانش از خلال پژوهش به‌دست می‌آید. طبعا تحقیقی می‌تواند اثرگذار باشد که بتواند با نیازهای بشر همراه بوده و در عرصه کاربردی‌کردن بتوان از آن استفاده کرد. امروزه شیوه‌های آموزش، تحقیق و رسیدن به حقیقت هستی و دستیابی به ارتقای علم از طریق روش‌ها و سیستم‌های جدید اعم از هوش مصنوعی و علم و فناوری روز به‌دست می‌آید.
 
وی گفت‌: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تلاش می‌کند این ویژگی‌ها را در همراهی با دولت پررنگ کند، چون اینجا خانه اصحاب فکر، اندیشمندان و کسانی است که می‌خواهند حرف‌های ناگفته‌شان شنیده شود و نتایج پژوهش‌هایشان در اختیار جامعه قرار گیرد. روزانه به‌طور‌ متوسط، یک‌هزار و 600 دانشجوی طالب علم از امکانات پژوهشی این مرکز استفاده می‌کنند، لذا موظفیم در حوزه پژوهش و تکریم اندیشه گام‌های موثری برداریم و زمینه‌ای را فراهم کنیم تا طالبان علم و دانش بتوانند از امکانات پژوهشی استفاده کنند.
 
بروجردی در پایان افزود: امیدوارم این همایش چشم‌اندازی را پیش‌روی ما قرار دهد که بتوانیم به دیگران بیاموزیم که راه علم باز است، اما مهم به‌کار گرفتن تفکر و اندیشه است.

عکاس: امیرحسین حسینی