انتخاب کتاب‌ها در «سمت» دقیق‌تر و بهتر شده است

به گزارش روابط عمومی «سمت» به نقل از ایبنا، نشست نقد کتاب «نظریه اجتماعی و تاریخ اجتماعی» نوشته دانلد مک رایلد و آورام تیلور در سازمان «سمت» برگزار شد. در این نشست علاوه بر محمد غفوری مترجم اثر، حسینعلی نوذری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرج و ابراهیم موسی‌پور عضو هیئت علمی دانشنامه جهان اسلام هم به عنوان منتقد سخنرانی کردند.
 
حسینعلی نوذری در بخشی از این نشست درباره عملکرد سازمان «سمت» توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: «هر چه که به جلو می‌رویم «سمت» توانسته به لحاظ کمی و کیفی فاصله مناسبی از سایر دانشگاه‌های دولتی بگیرد. اکنون انتشارات دانشگاه تهران و شهید بهشتی همچنان در حال و هوای صد سال پیش هستند به ویژه از نظر مؤلفه‌های جذب بازار، زیبایی‌شناسی و ... مانند گذشته عمل می‌کنند و خیلی عقب هستند، اما در سازمان «سمت» این کار به واسطه انتقادات بهتر شده است».
 
او ادامه داد: «منابع منتشر شده در سازمان‌هایی مثل «سمت»، هویتی با خود دارند و بنابراین باید روی آن‌ها به خوبی کار شود. خوشبختانه امروز انتخاب کتاب‌ها در «سمت» دقیق‌تر و بهتر شده و به لحاظ شکل صوری کتاب نیز سازمان «سمت» مقبول عمل کرده است. متأسفانه ویژگی سازمان‌های دولتی در جامعه ما هدر دادن هزینه‌ها، نیرو و ... است، در این شرایط، این کتاب نشان می‌دهد که ناشر آن مسیر مناسبی را در پیش گرفته است».
 
او افزود: «در انتهای هر کتابی از این سازمان، کارهای در دست انتشار معرفی می‌شود که اقدام خوب و بجایی است».
 
نوذری در ادامه درباره این کتاب به ذکر نکاتی پرداخت و گفت: «ترجمه کتاب ارزشمند است؛ با این وجود انتخاب پاره‌ای از معادل‌ها می‌توانست بهتر صورت گیرد. به طور مثال واژه economics به معنای نظام‌های اقتصادی است. در استفاده این واژه‌ها در ترجمه باید دقت کافی صورت گیرد. در بخش دیگری از این کتاب درباره «تاریخ یکه‌نگارانه» صحبت شده است اما هیچ تعریفی از آن ارائه نشده که مترجم می‌توانست در پاورقی توضیحات بیشتری را در این‌باره ارائه کند. همچنین مترجم می‌توانست به جای استفاده از این واژه از «تاریخ اندیشه‌نگارانه» استفاده کند. از سوی دیگر باید در استفاده افعال چندترکیبی تلاش کرد بین نهاد و متمم جمله فاصله کم باشد و مترجم می‌توانست از این موضوع در بهتر کردن جملات بهره بگیرد».
 
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه یکی از ویژگ‌های خوب کتاب این است که مترجم هیچ چیزی را از قلم نینداخته است گفت: «برخی از مترجمان و ناشران توضیحات را به صورت انگلیسی می‌آورند، اما ترجمه فارسی آن در این کتاب بسیار اقدام مناسبی است. مترجم کتاب، خودش اهل تاریخ است و به نیازهای دانشجویان این حوزه توجه ویژه‌ای دارد. در کتاب اصلی منابعی برای مطالعات بیشتر پیشنهاد داده شده که بسیاری از ناشران این بخش را حذف می‌کنند، اما در این کتاب این موضوع رخ نداده است».
 
به گفته نوذری، مؤلف در کنار هر منبعی که معرفی کرده، توضیحات بسیار دقیق ارائه کرده که برای آشنا شدن مخاطبان با این منابع بسیار مهم است و می‌تواند این منابع حتی برای انتخاب ترجمه‌های دیگر استفاده شود. اشتباهات املایی و نگارشی هم در کتاب وجود دارد که لازم است در ویراست‌های بعدی اصلاح شود.
 
او در بخش دیگری از سخنانش درباره عنوان کتاب هم توضیح داد: «با توجه به جایگاهی که نظریه اجتماعی دارد و مستقل از جامعه شناسی است، انتظار خواننده این است که با پدیده نظریه اجتماعی در کتاب رو‌به‌رو شود البته این ایراد به مولفان کتاب بر می‌گردد».
 
او تأکید کرد: «نقص اساسی کتاب این است که از نظریه اجتماعی به صورت شتابزده و حاشیه‌ای رد شده و اساساً هیچ دخلی به نظریه اجتماعی ندارد و به نظریه اجتماعی از منظر جامعه‌شناسی و تاریخ جامعه‌شناسی پرداخته است، در حالی که نظریه اجتماعی مفهوم مستقلی است که تمایز اساسی بین نظریه جامعه شناسی و نظریه اجتماعی دارد. این تفاوت به لحاظ موضوعی، رویکردی و روشی است».
 
به گفته نوذری، تنها سه‌بار در کتاب نظریه اجتماعی استفاده شده و اساساً هیچ تعریفی از آن ارائه نشده و مفهوم نظریه اجتماعی حلقه مفقوده کتاب است. علت موضوع هم این است که مؤلفان یک خلط اساسی داشتند بدین معنی که آنها نظریه جامعه‌شناسی را با نظریه اجتماعی یکی گرفته‌اند و این همان اشتباهی است که برخی نظریه‌پردازان اجتماعی در آثارشان به آن اشاره کردند.

 او با تأکید بر اینکه عدم توجه به مفهوم نظریه اجتماعی نقطه ضعف کتاب است، یادآور شد: «علی‌رغم جایگاه و کارویژه خاصی که این مفهوم در مطالعات تاریخی و اجتماعی داشته، این نکته در کتاب رعایت نشده است. همچنین در این اثر به مباحث و موضوعاتی پرداخته شده که بین جامعه‌شناسی و نظریه اجتماعی مشترک است و در واقع یک تغییر پارادایم اتفاق افتاده که در این اثر نابسنده است».
 
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه نظریه اجتماعی یک رشته مستقل و فراتر از نظریه جامعه‌شناسی است عنوان کرد: «در این کتاب تفاوت نظریه‌های جامعه شناسی با نظریه اجتماعی شرح داده و مؤلفان ادوار موجود در نظریه اجتماعی را از دوره کلاسیک شروع کردند تا به نظریه‌پردازان جدید رسیدند. من انتظار دارم که در چاپ‌های بعدی تکمله‌ای به عنوان مقدمه بر کتاب اضافه شده و بر تفاوت بین نظریه اجتماعی و نظریه جامعه‌شناسی تأکید شود».
 
او در پایان گفت: «مترجم باید به سیاق مطلب واژه‌های درست را برای ترجمه انتخاب کند که خوشبختانه در این کتاب واژه‌ها از دست مترجم فرّار نبوده و این جمله‌ها نشان می‌دهد مترجم به ساختار نحوی و گرامری تسلط داشته است».

 مترجم را باید تحسین کرد که در شرایط فعلی دانشگاه‌ها دست به چنین اقدامی زده است

موسی‌پور نیز در بخش دیگری از این نشست طی سخنانی گفت: «کتاب یک سال پیش منتشر شد و زودتر از این‌ها منتظر جلسه نقد و بررسی آن بودیم. سازمان «سمت»، نشر نی و چشمه نیست؛ چون برخی از آثار این سازمان سال‌ها روی آن در طبقات مختلف کار می‌شود تا در همه دانشگاه‌ها جریان‌ساز شود؛ بنابراین باید به بهترین شکل معرفی شود. کتاب‌های «سمت» باید در تمام فروشگاه‌ها در دانشگاه‌ها در دسترس باشد».
 
او با بیان اینکه فصل پایانی کتاب جزء بخش‌های برجسته کتاب است افزود: «اساساً ترجمه این کتاب جزو  کارهای پایه‌ای ما در این حوزه است. مترجم را باید تحسین کرد که در شرایط فعلی دانشگاه‌ها دست به چنین اقدامی زده است. بسیار خوب است که اعتبار علمی یک دانشجو منوط به امضا کردن یک کارش توسط اساتید دیگر نباشد».
 
او ادامه داد: «این کتاب می‌توانست اسمش نظریه و تاریخ اجتماعی باشد و در این زمینه فروتنی بیشتری شود. اما مؤلفان علاقه‌مند بودند یک تاریخ فشرده تاریخ اجتماعی ارائه کنند. مؤلفان کتاب چگونگی خطوط مختلفی که نظریه را به تاریخ وصل می‌کند بررسی نکردند، چون نظریه اجتماعی و تاریخ اجتماعی هر دو مباحث بسیار مفصلی دارند و نیازمند بررسی هستند».
 
به گفته این مدرس دانشگاه، در کتاب ارجاعاتی به صاحب‌نظران این حوزه داده شده که می‌تواند برای مخاطبان در حوزه تاریخ اجتماعی سودمند باشد و با دنبال کردن این خطوط به نتایج خوبی برسند. از سوی دیگر مؤلفان کتاب آدم‌های درجه یک این حوزه نیستند و به همین دلیل با فروتنی کتابی را نوشتند و ادعای بزرگی نداشته‌اند. با این وجود اثرشان کتابی علمی است و برای گفته‌ها شواهد بسیاری آورده شده است.

او یادآور شد: «البته نقد هم به این اثر وارد است اما لازم است با تجربه تاریخ ورزی ایرانی این کتا‌ب‌ها سنجش بخورد و مورد بررسی قرار گیرد و بفهمیم آنها تاریخ اجتماعی را چگونه دیده‌اند و از آن بهره بردند».

موسی‌پور در پایان گفت: «مراجعه به تاریخ اجتماعی در کشور کاریکاتورگونه یا گاهی تفریح گونه است و تا زمانی که ما نبینیم در جوامع آکادمیک اروپا امر مفهوم اجتماعی را چگونه بررسی می‌کنند به جایی نخواهیم رسید».

در بخش‌های دیگری از این نشست غفوری نیز توضیحاتی را درباره کتاب «نظریه اجتماعی و تاریخ اجتماعی» و چگونگی ترجمه آن ارائه کرد.