مدیریت تدوین و آماده‌سازی منابع درسی و علمی «سمت»

مدیر تدوین : دكتر محمود جوان

مرتبه علمی : استادیار

پست الكترونيك: javan@samt.ac.ir

تلفن و نمابر: 44263331-021

تاریخچه

ساختار كنونی مدیریت تدوین در خردادماه سال ١٣٨٣ به تصویب رسیده است. از آنجا که ذهن صاحب اثر به هنگام نوشتن متوجه محتواست و دغدغه‌اش این است كه مطالب را علمی بیان كند، لازم است اثر وی برای آماده‌سازی مراحلی را طی كند تا در اختیار مخاطبان قرار گیرد. این مهم بر عهده مدیریت تدوین و آماده‌سازی است. برای ارتقای كیفی تدوین و آماده‌سازی یك كتاب مراحل مختلفی وجود دارد. بنابراین این مدیریت مشتمل بر سه واحد ویرایش، حروفچینی و نمونه‌خوانی-کنترل فنی است که آماده‌سازی کتابهای چاپ اول و کتاب‌های تجدید چاپی که تجدید نظر می‌شوند را به عهده دارد. این مدیریت از تمام امكانات لازم برای انجام دادن به موقع امور ویرایشی و آماده‌سازی كتابهای درسی و علمی برخوردار است.

ویرایش

واحد ویرایش مركب از كارشناس مسئول ویرایش، ویراستار ارشد و هیأت ویراستاران است. این واحد علاوه بر ویراستاری كتابهای ارجاعی، عهده‌دار: ١) تهیه آیین‌نامه‌های مربوط به ویرایش فنی، ادبی و نگارشی و ضوابط مربوط به رسم‌الخط مورد پذیرش سازمان؛ و ٢) تهیه شیوه‌نامه تدوین كتابهای درسی دانشگاه است (شیوه‌نامه تدوین).

فرایند آماده‌سازی یك اثر در «سمت»، پس از ارائه متن اولیه (خبر) با ویرایش آن شروع می‌شود. در این مرحله ابتدا نسخه خبر ارزیابی ساختاری، زبانی و مفهومی می‌شود تا درجه ویرایشی آن مشخص گردد؛ كه با توجه به ترجمه یا تألیف بودن كتاب، سلاست یا غموض زبان متن، روانی یا نارسایی ترجمه، یكدستی یا ناهماهنگی اصطلاحات و واژگان تخصصی، ناقص یا كامل بودن منابع و ارجاعات و ... این درجه متفاوت است؛ و متن را در درجات 1، 2 یا 3 ویرایشی قرار می‌دهد.

در ارزیابی اولیه همچنین مشخص می‌شود كه در چه سطحی نیاز به ویرایش دارد (ادبی، فنی، محتوایی، زبانی و در مورد كتابهای ترجمه‌ای، تطبیق با متن اصلی). پس از آن، كتاب به ویراستار ذی‌صلاح سپرده و پس از گذشت یك هفته برآورد می‌شود كه ویرایش كتاب تقریباً چه زمانی به پایان می‌رسد و در میانه راه، اگر لازم باشد، ویراستار با صاحب اثر جلسه یا جلساتی را برگزار می‌كند تا روند كار به صورت مشخص‌تر ادامه یابد و نقصها و ابهامات احتمالی به تدریج رفع شود. در پایان كار هم صاحب اثر مجدداً كتاب را مورد بازبینی قرار داده بر كار ویراستار صحه می‌گذارد و چگونگی ضمایم كتاب را از قبیل فهرست اعلام، نمایه موضوعی، واژه‌نامه، منابع و... تعیین می‌کند. در مرحله بعد، ویراستار ارشد كتاب را بررسی و كنترل کرده، در صورتی كه مشكلی در میان نباشد، كتاب به واحد حروفچینی فرستاده می‌شود. در حال حاضر، این فعالیت مهم با همكاری دو گروه ویراستاران خبره و باسابقه داخلی و برون‌سازمانی انجام می‌پذیرد و ویراستاران داخلی، در جایگاه ویراستاران ارشد، بعضاً بر كارگروه دیگر، به ویژه در بخش ویرایش فنی، نظارت دارند.

با توجه به اهمیت كتاب درسی و لزوم رعایت ظرایف آماده‌سازی این دسته از كتب، و استقبال سایر ناشران به ویژه ناشران دانشگاهی از شیوه مرسوم «سمت»، گزیده‌ای از آخرین شیوه‌نامه تدوین و آماده‌سازی منابع درسی و علمی فراهم آمده، و از طریق سایت «سمت» در اختیار همگان قرار گرفته است.

حروفچینی و صفحه‌پردازی

حروفچینی متشكّل از مسئول حروفچینی و گروه حروفچینان است که علاوه بر حروفچینی عهده‌دار صفحه‌آرایی و طراحی نمودار و تصاویر خطی کتابهاست.

حروفچینی متن ویراسته و صفحه‌پردازی آن با آخرین استانداردهای علمی، مطالعاتی و فنی مهم‌ترین ویژگی این مرحله است. متن ویراسته با تلاش خستگی‌ناپذیر حروفچینان و صفحه‌پردازان، با رعایت آرایش سطر و صفحه و با انتخاب نوع قلم متناسب و طراحی نمودارها و تصاویر خطی تبدیل به متن حروفچینی و صفحه‌آرایی می‌شود.

نمونه‌خوانی ـ كنترل ‌فنی

در واحد نمونه‌خوانی علاوه بر مسئول نمونه‌خوانی و ارزیابان نمونه‌خوانی ـ كه ضمن كنترل كار نمونه‌خوانان به كار تطبیق صفحات نیز می‌پردازند ـ نمونه‌خوانان مشغول فعالیت‌اند. متن حروفچینی و صفحه‌آرایی شده را نمونه‌خوانها در دو مرحله با متن ویراسته کلمه به کلمه تطبیق می‌دهند تا مطابقت کامل حاصل شود و در صورت وجود ابهام یا کاستی آن را با ویراستار رفع می‌کنند. متن با كمترین اشتباه و غلط املایی در اختیار مسئول كنترل فنی که در واقع در كنار این سه واحد، فیلتر دیگری است برای رفع اشكالات و نقایص احتمالی كتاب در آخرین مراحل آماده‌سازی (قبل از چاپ) قرار می‌گیرد. كنترل‌گر فنی متن را بازبینی و صحت مباحث فنی آن را از جمله محل نمودارها، شكلها، تصاویر، ارجاعات درون‌متنی، كدگذاریها و ... كنترل، و در صورت لزوم اصلاح می‌كند.

هنگامی كه اطمینان حاصل شد كه كتاب بدون غلط است و مشكلی از نظر فنی ندارد، برای چاپ به بخش تولید فرستاده می‌شود.

تجدیدچاپ

پس از چاپ و عرضه كتاب، ویرایش مطالب به روز شده كتب چاپ شده و آماده‌سازی آنها از دیگر فعالیتهای مدیریت تدوین است. تاكنون قریب 20 درصد از كتب تولید شده سازمان مجدداً اصلاح شده و تغییرات اساسی در محتوا و ساختار آنها ایجاد شده است.

در حال حاضر بخشی از کار حروفچینی، صفحه‌پردازی و نمونه‌خوانی ـ كنترل فنی نیز برون‌سپاری می‌شود. طراحی تصاویر، نمودارها و انجام امور گرافیكی متن نیز از دیگر وظایف این مدیریت است.

معاون تدوین منابع درسی و علمی: نوشین قبدیان

تلفن: 44246250- 021 (داخلی 272)

آخرین به روز رسانی : 96/03/10